Wypalenie zawodowe lekarzy weterynarii

Lekarze weterynarii, jako jedna z profesji medycznych, są zagrożeni wypaleniem zawodowym, częściej niż przedstawiciele innych zawodów. Podczas konwencji the American Veterinary Medical Association zapytano uczestników co jest ich najważniejszym problemem – „85% uczestników wskazało, że stres i wypalenie zawodowe były najważniejszymi problemami zdrowotnymi wpływającymi na społeczność weterynaryjną. Siedemdziesiąt sześć procent uważało, że nie ma odpowiednich zasobów, aby poradzić sobie z problemami zdrowotnymi”.

[źródło: Carr GD. Veterinarians and potentially impairing illness. Insight Magazine Sept./Oct. 2012].

Przedstawiciele zawodów medycznych, w tym lekarze ludzcy i lekarze weterynarii, ale także pielęgniarki i pielęgniarze oraz technicy weterynaryjni, to profesjonaliści zagrożeni wypaleniem zawodowym.

„Wypalił się” albo” On/a się spala w pracy” rzucamy w rozmowie zaniepokojeni stanem osób, które znamy, o które niepokoimy się. Brzmi obrazowo ale i niepokojąco. Co zatem oznacza mityczne i często przywoływane „wypalenie zawodowe”?

Pojęcie wypalenia zawodowego pojawiło się za sprawą amerykańskiego psychiatry H.J. Freudenberga. Jako pierwszy opisał on syndrom wypalenia zawodowego. Opisał go zresztą analizując… swój własny przypadek. Jako zabiegany i bardzo zapracowany lekarz psychiatra zaobserwował on u siebie niepokojące objawy, które narastały z czasem, prowadząc do stanu, który uznał on wówczas za niebezpieczny.

Syndrom wypalenia zawodowego opisany przez Freudenberga charakteryzuje się m.in.:

• poczuciem psychicznego i fizycznego wyczerpania,
• niecierpliwością,
• nadmierną skłonnością do irytacji, połączoną z cynizmem i poczuciem chronicznego znudzenia,
• skłonnością do izolowania się i tłumienia emocji.

Zjawisko to występuje więc wówczas, kiedy stres jest częścią pełnionej roli zawodowej. Wypalenie zawodowe zawsze pojawia się w obszarze i kontekście określonych relacji społecznych, tak więc problemem szczególnie istotnym jest świadomość występowania okoliczności szczególnie mu sprzyjających w organizacji i/lub pełnionych funkcji zawodowych.

źródło: „Burn-out: The High Cost of High Achievement” Freudenberger, Herbert J. (with Geraldine Richelson), 1981.

Wypalenie zawodowe – jak się rozwija w czasie

W rozwoju syndromu wypalenia zawodowego można wyróżnić fazy przez które przechodzi osoba borykająca się z tym wyzwaniem. Poniżej znajdziesz opis poszczególnych faz wypalenia zawodowego opisany przez Gail North i H.J. Freudenberger [źródło: Ponocny-Seliger E, Winker R. 12-phase burnout screening, development, implementation and test theoretical analysis of a burnout screening based on the 12-phase model of Herbert Freudenberger and Gail North. ASU Int. 2014]

Dla każdej z osób poruszających się po ścieżce wypalenia zawodowego, przebieg każdego z etapów może być nieco inny, dłużej lub krócej trwający. Przyjrzyj się i zobacz czy nie dotarła/eś przypadkiem do któregoś z etapów. Zacząć się może zupełnie niewinnie.

Nie bez powodu wypalenie zawodowe zostało określone jako

” Wysokie koszty wysokich osiągnięć”

dr Herbert Freudenberger

Fazy wypalenia zawodowego (wg G.North i H.J. Freudenberger)

1. Przymus udowodnienia sobie: Nadmierna demonstracja wartości, zasług, perfekcjonizm.
2. Pracuje ciężej: nie można „wyłączyć się” – przełączyć się w tryb odpoczynku „off” lub delegować zadania
3. Zaniedbanie potrzeb fizycznych i emocjonalnych: zmniejszenie lub brak interakcji społecznych
4. Wypieranie konfliktu (wewnętrznego): lekceważenie problemów, brak snu, zapominanie lub spóźnianie się na spotkania
5. Rewizja wartości: Niewrażliwość, emocjonalna bezceremonialność, poświęcanie rodziny, przyjaciół i hobby
6. Zaprzeczanie pojawiającym się problemom: spadek efektywności, zachowania nietolerancyjne, cynizm i agresja
7. Wycofanie: minimalne lub nieistniejąca życie społeczne/ towarzyskie, człowiek może zwrócić się w kierunku używek, alkohol, leków by uzyskać chwilową ulgę
8. Widoczne zmiany w zachowaniu: osoba zachowuje się apatycznie i paranoidalnie, unika wymogów pracy
9. Depersonalizacja: brak percepcji własnych potrzeb, zachowania automatyczne, utrata poczucia /znaczenia (sensu) życia
10. Wewnętrzna pustka: przygnębienie, wyczerpanie, lęk, mogą wystąpić ataki paniki
11. Depresja: osoba jest zagubiona, niepewna, działania autodestrukcyjne, myśli samobójcze
12. Zespół/ Syndrom wypalenia: Kryzys z załamaniem psychicznym i/lub fizycznym

źródło: 12-phase model of Herbert Freudenberger and Gail North

Co ważne, na każdym z tych ww. etapów wypalenia można się zatrzymać

Żeby zatrzymać się na tej ścieżce potrzeba, po pierwsze zobaczyć – przyjrzeć się krytycznie- gdzie jestem. Żeby to dojrzeć, w swoim zabieganym życiu, należy wykazać się pewnego rodzaju odwagą i przyjrzeć się krytycznie, aczkolwiek z sympatią, swojemu zachowaniu.

Kiedy masz wątpliwość czy wypalenie zawodowe, dotyczy Ciebie możesz zapytać się rodziny, przyjaciół, koleżanek, kolegów z pracy, bliskich osób, które są Tobie życzliwe. Czasem nasi bliscy sami sygnalizują, że nasze zachowanie ich niepokoi. Dobrze jest przyjrzeć się własnemu zachowaniu, czy nie umiejscawiam się przypadkiem na tej drodze.

Pomocne w takiej refleksji mogą być ww. punkty.

Wypalenie zawodowe – skąd się bierze?

Kiedy problem wypalenia zawodowego dotyczy Ciebie, wato przyjrzeć się co w Twoim przypadku może powodować syndrom wypalenia zawodowego. Jest kilka czynników, które zostały zdiagnozowane i opisane przez C. Maslach w odniesieniu do wypalenia zawodowego opisanego przez Herbert Freudenberger i Gail North. Czynniki te mogą prowadzić dla danej osoby, w określonych okolicznościach, do konfliktu/ów (wewnętrznego) i prowadzić do wejścia na ścieżkę wypalenia zawodowego.

Przyczyny wypalenia zawodowego

[źródło: Maslach C, Schaufeli WB, Leiter MP. Job burnout. Annu Rev Psychol. 2001]

1. Konflikt obciążenia pracą (ang. Workload mismatch) – zwykle odnosi się do wykonywania zbyt dużo pracy w ograniczonym czasie. Może również odnosić się do wykonywania nieprawidłowo pracy przy braku niezbędnych umiejętności do jej wykonywania. Może mieć to miejsce przy wykonywaniu obowiązków przez osobę z niedużym jeszcze doświadczeniem zawodowym w danej dziedzinie lub specjalizacji. Przy braku odpowiedniej wiedzy praktyki (i niemożności zdobycia ich w krótkim czasie) może powodować silną frustrację i wyczerpanie.
2. Konflikt kontroli – często odnosi się do nałożenia na osobę dużej odpowiedzialności przy jednoczesnym braku potrzebnej władzy/ autorytetu do jej egzekwowania. Może mieć miejsce kiedy chcemy zrealizować określone zadania i ponosimy za nie konkretną odpowiedzialność, lecz z powodów organizacyjnych, prawnych, struktur organizacji lub innych, nie możemy ich w pełni egzekwować. Budzi to silną frustrację związaną z (czasami nieświadomym) poczucie braku wpływu.
3. Konflikt nagrody – może odnosić się do niewystarczającej rekompensaty finansowej, ale także braku uznania społecznego lub samozadowolenia lub dumy z dobrze wykonanej pracy. Brak uznania w formie finansowej lub społecznej przy jednoczesnym poczuciu dobrze wykonanej pracy może powodować silne poczucie nieskuteczności.
4. Konflikt społeczny – może odnosić się do izolacji społecznej lub długotrwałego nierozwiązanego konfliktu ze współpracownikami. Może zdarzyć się, że w zespole medycznym, w miejscu pracy z każdym nam do drodze. Jeżeli sytuacja taka trwa długo i nic nie wskazuje iż zmieni się, może powodować długo trwające napięcie, stres.
5. Konflikt (nie)sprawiedliwego traktowania – może wystąpić w przypadku nierównego wynagrodzenia lub obciążenia pracą pracowników. Czasem jest skutkiem nierzetelnych oceny pracy pracownika, nieprzemyślanych awansów i źle rozpatrzonych skarg pracowniczych. W tym obszarze duże znaczenie ma prawidłowe zarządzanie zespołem (nawet niedużym) pracowników i współpracowników. Uczciwość w traktowaniu pracownika daje zwrotny szacunek, a niesprawiedliwość generuje smutek emocjonalny, emocjonalne wyczerpanie i cynizm.
6. Konflikt wartości – ma miejsce kiedy ludzi muszą robić rzeczy, które sądzą, że są nie etyczne lub pracować w organizacji której misja/ wartości nie znajdują odzwierciedlenia w produktach lub praktykach. Rozmijanie się wartości głoszonych i tych realnie realizowanych przez osobę lub organizację powoduje bardzo silny konflikt wewnętrzny.

U każdego proces wypalenia może być indukowany innymi czynnikami i może przebiegać w odmienny sposób. U jednej osoby np: czynniki nagrody będą pełniły rolę drugorzędną i nie będą generowały silnego konfliktu, ale za to ważne dla niej będzie spójność wartości i brak spójności wartości osobistych i zawodowych będzie generował silny konflikt, prowadzący do wypalenia.

Wypalenie zawodowe- czy to poważne?

Wagę wypalenia zawodowego dobrze prezentuje postępująca zmiana postrzegania tego zagadnienia i ujęcie go w najnowszej rewizji Chorób przez Światową Organizację Zdrowia (WHO).

Od 2022 roku, wypalenie zawodowe zostało wpisane przez WHO do Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych rewizja jedenasta (tzw. ICD-11), ale nie jest ono kwalifikowane jako choroba. W Polsce od roku 2022 nie będzie jeszcze obowiązywało ICD-11, na ten moment w Polsce nadal obowiązuje rewizja dziesiąta klasyfikacji, tzw. ICD-10 i stan ten nie zmieni się przez najbliższy czas.

Niemniej jednak, by przybliżyć rozmienienie medyczne pojmowania „Wypalenia zawodowego”  poniżej znajdziesz definicję klasyfikację tego syndromu.  

Zgodnie z Międzynarodową Klasyfikacją Chorób (ICD-11) wypalenie zawodowe to syndrom zawodowy, którego efektem jest przewlekły stres w miejscu pracy, z którym nie udało się skutecznie poradzić (Symbol QD85).

Wypalenie zawodowe definicja – wg WHO Charakteryzuje się trzema wymiarami:

1. uczuciem wyczerpania energii lub wyczerpania
2. zwiększonym dystansem psychicznym wobec własnej pracy lub poczuciem negatywizmu lub cynizmu związanego z wykonywaną pracą
3. istnieniem poczucia braku skuteczności i braku osiągnięć

[źródło: WHO.org]

Według Światowej Organizacji Zdrowia wypalenie zawodowe odnosi się w szczególności do zjawisk zachodzących w kontekście zawodowym i nie powinno być ono stosowane do opisu doświadczeń w innych dziedzinach życia.

Podkreślenia wymaga także fakt, że WHO nie zakwalifikowała wypalenia zawodowego jako jednostki chorobowej ani stanu medycznego. Choć wypalenie zawodowe faktycznie znalazło się w rozdziale 24 ICD (ang. International Code of Deseases) pt. „Czynniki wpływające na stan zdrowia lub kontakt ze służbą zdrowia” nie zostało uznane za jednostkę chorobową lecz za syndrom mogący wpłynąć na stan zdrowia pracownika.

Jak w każdym kłopocie, w wypaleniu zawodowym też, warto szukać wsparcia, które pomoże nam bezpieczniej przejść tą drogę, pozwoli odsapnąć i zmienić kierunek podróży na zdrowszy dla nas.

Wypalenie zawodowe – co dalej?

Wypalenie zawodowe im wcześniej zaczniemy sobie z nim radzić tym szybciej złapiemy równowagę psychofizyczną. W początkowym etapie podróży i zawracania ze „ścieżki wypalenia zawodowego” przydatne niewątpliwie są techniki zarządzania i pracy z emocjami, zarządzania czasem i komunikacji. Na bardzo wczesnym etapie możemy radzić sobie zdobywając profesjonalną wiedzę i umiejętności z zakresu zarządzania czasem. Przy wsparciu trenera, coacha, lub psychoterapeuty można wypracować zmianę zachowań, bardziej służące nam strategie radzenia sobie w sytuacjach stresowych i wzmacniać własne bardziej skuteczne i zdrowe style zachowań.

W późniejszych etapach warto jest udać się po pomoc do specjalisty: psychoterapeuty lub psychiatry, co ma szczególne znaczenie w pracy z depresją, gdyż niezaopiekowanie i pogłębiające się wypalenie zawodowe prowadzi do depresji. Depresja jest poważną chorobą, a nieleczona depresja prowadzić może do śmierci. Świtało na tą sytuację rzuca fakt, że depresję można obecnie skutecznie leczyć, a łączenie psychoterapii z leczeniem farmakologicznym przynosi dobre rezultaty.

Co robić kiedy stres i depresja dopadnie. Dostępne formy wsparcia mentalnego znajdziesz tutaj i w naszym Newsletterze

Autor

Inga Kołomyjska

Lekarz weterynarii – absolwentka wydziału medycyny weterynaryjnej SGGW w Warszawie. Magister ekonomii, absolwentka Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie oraz Międzynarodowych Studiów Europejskich Uniwersytetu w Maastricht i Centrum Europejskiego Uniwersytetu Warszawskiego. Dyplomowany Trener Biznesu (Master Business Trainer Level Superior), certyfikowany coach w podejściu Multi- Level Coaching, akredytowanym przez Izbę Coachingu, zgodnym ze standardami International Coach Federation. Ekspert z kilkunastoletnim doświadczeniem, m.in.: w przygotowywaniu procesów oraz programów edukacyjnych i szkoleniowych, zarządzaniu procesami szkoleniowymi oraz rozwojowymi kadr i instytucji. Autorka i współautorka badań edukacyjnych, badań potrzeb szkoleniowych, również międzynarodowych. Twórca programów edukacyjnych i szkoleniowych. Trener i wykładowca z powołania i wykształcenia.

Ukończyła międzynarodowe kursy certyfikacyjne z coachingu zespołowego oraz zaawansowanej komunikacji z użyciem meta-programów.  Trener, coach i manager z ponad 20-to letnim doświadczeniem. Trener z praktyką ponad 3’650 godzin szkoleniowych oraz 700 godzin coachingu zespołowego i indywidualnego. 

all rigths reserved © wszystkie prawa zastrzeżone comvet.pl